Các Vật Liệu Lọc Nước Giếng Khoan Thông Dụng: Chìa Khóa Cho Nguồn Nước Sạch An Toàn

Nước giếng khoan là nguồn cung cấp nước sinh hoạt chủ yếu cho nhiều hộ gia đình tại Việt Nam, đặc biệt ở các vùng nông thôn và ngoại thành. Tuy nhiên, nước giếng thường chứa nhiều tạp chất như cặn bẩn, phèn sắt, mangan, mùi hôi, và các hợp chất hữu cơ không mong muốn. Để xử lý hiệu quả những vấn đề này, việc sử dụng một bể lọc nước với các vật liệu lọc nước giếng khoan phù hợp là giải pháp tối ưu.

Bài viết này sẽ giới thiệu chi tiết về các vật liệu lọc nước giếng khoan phổ biến và vai trò của chúng trong việc mang lại nguồn nước sạch và an toàn cho gia đình bạn.

1. Sỏi Thạch Anh (Quartz Gravel)

Giới thiệu:Sỏi thạch anh là vật liệu có nguồn gốc từ đá thạch anh tự nhiên, sau đó được khai thác, sàng tuyển và phân loại theo kích thước. Sỏi có độ cứng cao, bề mặt trơ, không bị bào mòn và không phản ứng hóa học với nước. Các kích thước phổ biến thường dùng trong bể lọc là từ 4-6mm, 8-12mm, hoặc lớn hơn.
Ứng dụng trong bể lọc nước giếng khoan:
- Lớp đỡ chính (lớp đáy): Sỏi thạch anh, đặc biệt là loại có kích thước lớn, được đặt ở lớp dưới cùng của bể lọc. Vai trò chính của nó là tạo ra một mặt phẳng vững chắc, ngăn không cho các lớp vật liệu lọc mịn hơn ở trên bị lọt xuống đáy bể hoặc trôi vào đường ống thu nước.
- Tạo khoảng trống, chống tắc nghẽn: Giúp hệ thống thu nước ở đáy bể (ống lược, lưới lọc) không bị tắc bởi các hạt vật liệu nhỏ hơn.
- Phân phối đều dòng nước: Giúp dòng nước chảy đều qua toàn bộ tiết diện bể lọc, tăng hiệu quả tiếp xúc với các lớp vật liệu lọc phía trên.

Vật liệu lọc nước giếng khoan: sỏi thạch anh

2. Cát Thạch Anh (Quartz Sand)

Giới thiệu: Tương tự sỏi thạch anh, cát thạch anh cũng là sản phẩm từ đá thạch anh tự nhiên nhưng có kích thước hạt nhỏ hơn nhiều. Cát thạch anh có thành phần chủ yếu là $S i O_{2}$ (Silicon Dioxide), độ tinh khiết cao, không lẫn tạp chất độc hại. Kích thước hạt thường dùng trong lọc nước dao động từ 0.4mm đến 2.5mm, được chia thành nhiều cỡ hạt khác nhau.
Ứng dụng trong bể lọc nước giếng khoan:
- Loại bỏ cặn lơ lửng: Đây là vai trò chính của cát thạch anh. Khi nước đi qua lớp cát, các hạt cặn bẩn, chất rắn lơ lửng, phù sa, và các hạt có kích thước lớn hơn khe hở giữa các hạt cát sẽ bị giữ lại.
- Giảm độ đục của nước: Làm cho nước trở nên trong hơn.
- Lớp lọc đa tầng: Thường được sử dụng thành nhiều lớp với kích thước hạt giảm dần từ dưới lên (ví dụ: lớp cát thô bên dưới, lớp cát mịn hơn ở trên) để tăng hiệu quả lọc và tránh tắc nghẽn nhanh lớp cát mịn.

Vật liệu lọc nước giếng khoan: Cát Thạch Anh

3. Than Hoạt Tính (Activated Carbon)

Giới thiệu: Than hoạt tính là một dạng carbon được xử lý đặc biệt (thường ở nhiệt độ cao trong môi trường yếm khí) để tạo ra cấu trúc xốp với vô số lỗ nhỏ li ti, làm tăng diện tích bề mặt tiếp xúc lên rất lớn. Nguyên liệu phổ biến để sản xuất than hoạt tính ở Việt Nam là gáo dừa, tre. Than hoạt tính có thể ở dạng hạt, dạng viên nén, hoặc dạng bột. Dạng viên nén và dạng hạt thường được ưa chuộng trong bể lọc gia đình.
Ứng dụng trong bể lọc nước giếng khoan:
- Khử mùi và vị: Đây là công dụng nổi bật nhất. Than hoạt tính hấp phụ hiệu quả các chất gây mùi tanh (do sắt, mangan, H2S), mùi bùn, mùi lạ từ các hợp chất hữu cơ.
- Khử màu: Loại bỏ các chất gây màu trong nước, ví dụ màu vàng do phèn hoặc chất hữu cơ.
- Hấp phụ Clo dư: Nếu nước giếng được xử lý sơ bộ bằng Clo, than hoạt tính sẽ loại bỏ lượng Clo còn lại.
- Loại bỏ chất hữu cơ hòa tan: Hấp phụ các phân tử hữu cơ, bao gồm cả một số tàn dư thuốc bảo vệ thực vật, dung môi công nghiệp (nếu có).
- Cải thiện đáng kể chất lượng cảm quan của nước.

Vật liệu lọc nước giếng khoan: Than Viên Nén

4. Mangan Greensand (Cát Mangan hay Greensand)

Giới thiệu: Mangan Greensand là một loại cát tự nhiên (glauconite) được xử lý bề mặt bằng cách phủ một lớp oxit mangan ( $M n O_{2}$ ). Lớp phủ này có khả năng oxy hóa các hợp chất sắt ( $F e^{2+}$ ), mangan ( $M n^{2+}$ ) và hydro sulfide ( $H_{2} S$ ) hòa tan trong nước, chuyển chúng thành dạng kết tủa không tan có thể dễ dàng lọc bỏ.
Ứng dụng trong bể lọc nước giếng khoan:
- Khử sắt (phèn): Oxy hóa sắt hòa tan ( $F e^{2+}$ ) thành hydroxit sắt ( $F e (O H)_{3}$ ) kết tủa.
- Khử Mangan: Oxy hóa mangan hòa tan ( $M n^{2+}$ ) thành oxit mangan ( $M n O_{2}$ ) kết tủa.
- Loại bỏ Hydro Sulfide ( $H_{2} S$ ): Khử mùi trứng thối do $H_{2} S$ gây ra.
- Tái sinh: Sau một thời gian sử dụng, khả năng oxy hóa của Mangan Greensand sẽ giảm. Để phục hồi, cần phải thực hiện quá trình tái sinh bằng dung dịch thuốc tím ( $K M n O_{4}$ ).

Vật liệu lọc nước giếng khoan: Mangan greensand

5. Aluwat (Hạt Lọc Đa Năng Aluwat)

Giới thiệu: Aluwat là tên thương mại của một loại vật liệu lọc đa năng, thường được sản xuất từ các khoáng chất tự nhiên như diatomit, zeolit, hoặc các oxit kim loại (nhôm, sắt). Cấu trúc của Aluwat cũng có độ xốp cao và diện tích bề mặt lớn.
Ứng dụng trong bể lọc nước giếng khoan:
- Khử sắt, mangan: Tương tự như Mangan Greensand, Aluwat có khả năng loại bỏ sắt và mangan thông qua cơ chế hấp phụ và oxy hóa xúc tác.
- Loại bỏ Asen (Thạch tín): Một số loại Aluwat chuyên dụng có khả năng hấp phụ Asen hiệu quả.
- Ổn định pH: Một số loại có thể giúp điều chỉnh nhẹ độ pH của nước.
- Ưu điểm: Thường không cần tái sinh phức tạp như Mangan Greensand (hoặc chỉ cần rửa ngược), tuổi thọ cao hơn trong một số điều kiện nhất định. Tuy nhiên, hiệu quả cụ thể phụ thuộc vào thành phần và chất lượng nước đầu vào.

Hạt ALUWAT dùng trong lọc nước

6. Hạt Xốp (Sifo - Expanded Polystyrene Beads)

Giới thiệu: Hạt xốp Sifo (viết tắt của Siphon Filter) là các hạt nhựa Polystyrene được gia nhiệt để trương nở, tạo thành các hạt tròn, nhẹ, có tỷ trọng nhỏ hơn nước nên thường nổi lên trên. Chúng có cấu trúc với nhiều khoảng trống giữa các hạt khi được ép lại.
Ứng dụng trong bể lọc nước giếng khoan:
- Lớp lọc tinh cặn nhỏ: Do nhẹ và có thể tạo thành lớp dày đặc trên bề mặt, hạt xốp Sifo thường được sử dụng như một lớp lọc tinh ở trên cùng của bể lọc (đặc biệt trong một số thiết kế bể lọc truyền thống hoặc bể lọc DIY). Chúng giúp giữ lại các hạt cặn rất nhỏ mà các lớp cát phía dưới có thể bỏ sót.
- Giảm hiện tượng đóng váng bề mặt: Giúp bề mặt lớp cát chính không bị đóng váng nhanh.
- Dễ dàng vệ sinh bề mặt: Lớp hạt xốp có thể được vớt ra, rửa sạch và tái sử dụng.
- Lưu ý: Trong các hệ thống bể lọc cột áp lực hoặc các thiết kế hiện đại, hạt xốp Sifo ít phổ biến hơn so với các vật liệu khác cho vai trò lọc chính. Chúng phát huy tác dụng tốt nhất như một lớp hỗ trợ lọc tinh bề mặt trong các bể lọc hở truyền thống.

hạt sifo hay còn gọi là xốp lọc nước

Sự Phối Hợp Của Các Lớp Vật Liệu Trong Bể Lọc

Hiệu quả của một bể lọc nước giếng khoan không chỉ đến từ từng loại vật liệu riêng lẻ mà còn từ sự kết hợp và sắp xếp hợp lý các lớp vật liệu. Một cấu trúc bể lọc đa tầng phổ biến thường được sắp xếp từ dưới lên như sau:

Lớp Sỏi thạch anh (to nhất 4-6 mm): Lớp đỡ, chống tắc.
Lớp Cát thạch anh (loại to/thô): Lọc cặn kích thước lớn.
Lớp Mangan Greensand hoặc Aluwat (nếu cần xử lý sắt, mangan, asen): Vật liệu xử lý chuyên biệt.
Lớp Than hoạt tính: Khử mùi, màu, hóa chất, hữu cơ.
Lớp Cát thạch anh (loại mịn): Lọc tinh cặn nhỏ.
(Tùy chọn) Lớp Hạt xốp Sifo: Lọc tinh cặn bề mặt (trong bể lọc hở).

Sơ đồ hướng dẫn làm bể lọc nước giếng khoan gia đình

Kết Luận

Việc lựa chọn và sắp xếp đúng các loại vật liệu lọc nước giếng khoan là yếu tố quyết định đến chất lượng nguồn nước sau xử lý. Mỗi vật liệu có một vai trò và chức năng riêng, khi kết hợp lại sẽ tạo nên một hệ thống lọc mạnh mẽ, loại bỏ hiệu quả các tạp chất, mang lại nguồn nước trong sạch, an toàn cho sức khỏe gia đình. Hãy tìm hiểu kỹ về đặc điểm nguồn nước giếng khoan nhà bạn để có thể lựa chọn những vật liệu lọc phù hợp nhất.