Nguồn nước sinh hoạt sạch và an toàn là yếu tố then chốt bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình. Theo thời gian, các vật liệu lọc trong bể lọc, bình lọc hay cột lọc nước sẽ dần bão hòa, giảm khả năng xử lý, thậm chí có thể tái nhiễm bẩn vào nguồn nước. Chính vì vậy, việc kiểm tra và thay vật liệu lọc nước định kỳ là vô cùng cần thiết.

Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn chi tiết các bước tự thay vật liệu lọc nước tại nhà cho các hệ thống phổ biến như bể lọc truyền thống, bình lọc dung tích khoảng 200L và cột lọc nước sinh hoạt chuyên dụng.

I. Tại Sao Cần Thay Vật Liệu Lọc Nước?

• Khôi phục khả năng lọc: Vật liệu mới giúp loại bỏ hiệu quả cặn bẩn, phèn, kim loại nặng, clo, mùi vị khó chịu, và các tạp chất khác.
• Đảm bảo chất lượng nước: Nước sau lọc sẽ trong hơn, sạch hơn, an toàn hơn cho các hoạt động sinh hoạt hàng ngày.
• Ngăn ngừa tái nhiễm khuẩn: Vật liệu lọc cũ, bão hòa có thể trở thành môi trường cho vi khuẩn phát triển.
• Bảo vệ thiết bị: Nguồn nước sạch giúp kéo dài tuổi thọ cho các thiết bị sử dụng nước trong gia đình (máy giặt, bình nóng lạnh, vòi sen...).
• Tiết kiệm chi phí: So với việc mua nước đóng chai hoặc các giải pháp tạm thời khác, duy trì hệ thống lọc tốt sẽ kinh tế hơn về lâu dài.

II. Dấu Hiệu Nhận Biết Đã Đến Lúc Cần Thay Vật Liệu Lọc

1. Nước chảy chậm, yếu hơn bình thường: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy các lớp vật liệu đã bị tắc nghẽn bởi cặn bẩn.
2. Chất lượng nước sau lọc giảm:
   • Nước có màu lạ (vàng, đục).
   • Nước có mùi khó chịu (tanh, hôi, mùi clo nồng hơn).
   • Nước có vị lạ, không còn trong lành.
   • Xuất hiện cặn đen hoặc các hạt li ti trong nước.
3. Vật liệu lọc có mùi hôi: Khi kiểm tra trực tiếp (nếu có thể), vật liệu có thể đã bị bám bẩn và có mùi.
4. Đến thời gian thay định kỳ: Ngay cả khi chưa có dấu hiệu rõ ràng, bạn cũng nên tuân thủ lịch thay vật liệu lọc khuyến nghị.

III. Thời Gian Thay Vật Liệu Lọc Định Kỳ Khuyến Nghị

Thời gian sử dụng của vật liệu lọc phụ thuộc vào chất lượng nguồn nước đầu vào, loại vật liệu và lượng nước sử dụng. Dưới đây là khuyến nghị chung:

• Sỏi đỡ, Cát thạch anh: Có thể lên đến 2-4 năm, tùy mức độ bẩn.

• Than hoạt tính: Từ 6 tháng đến 1.5 năm. Than hoạt tính hấp phụ tạp chất và mùi, nên sẽ bão hòa nhanh hơn.

vật liệu lọc nước: than viên nén chuyên dùng để lọc nước giếng khoan

vật liệu lọc nước: than hoạt tính dạng hạt thường dùng trong các cột lọc áp lực có chất lượng cao

• Cát Mangan, Mangan greensand (xử lý sắt, phèn): Từ 1.5 đến 3 năm.

vật liệu lọc nước: hạt mangan greensand chuyên dùng để lọc nước giếng khoan

• Hạt Cation (làm mềm nước): Cần hoàn nguyên định kỳ bằng muối. Tuổi thọ hạt có thể từ 2-3 năm nếu hoàn nguyên đúng cách.
• Hạt nâng pH - hạt ALUWAT: Bổ sung khi cần thiết hoặc thay thế sau 1-2 năm.

vật liệu lọc nước: hạt Aluwat chuyên dùng để nâng PH

 

Khuyến cáo chung: Đối với hầu hết các hệ thống lọc nước sinh hoạt hộ gia đình tại Việt Nam, nên tiến hành kiểm tra và thay thế toàn bộ hoặc phần lớn các vật liệu lọc sau khoảng 1.5 - 3 năm sử dụng.

IV. Các Loại Vật Liệu Lọc Nước Thông Dụng

• Sỏi đỡ kỹ thuật: Kích thước đa dạng, dùng làm lớp đáy, giúp thoáng khí và chống tắc nghẽn.
• Cát thạch anh: Loại bỏ cặn lơ lửng, tạp chất kích thước lớn.
• Cát Mangan (hoặc Mangan greensand): Chuyên xử lý nước nhiễm sắt (phèn), Mangan, Asen.
• Than hoạt tính: Thường làm từ gáo dừa, dạng viên nén hoặc dạng hạt. Khử màu, mùi, clo dư, chất hữu cơ, độc tố.
• Hạt Cation (Resin trao đổi ion): Làm mềm nước bằng cách loại bỏ ion Ca2+, Mg2+.
• Hạt nâng pH (Aluwat): Tăng độ pH cho nguồn nước có tính axit.

V. Chuẩn Bị Trước Khi Thay Vật Liệu Lọc

1. Dụng cụ cần thiết:

   • Cờ lê, mỏ lết (để mở van, đầu cột lọc).
   • Tua vít (nếu cần).
   • Xô, chậu lớn (để đựng vật liệu cũ và rửa vật liệu mới).
   • Bay, xẻng nhỏ (để xúc vật liệu).
   • Vòi nước sạch (để vệ sinh và rửa vật liệu).
   • Găng tay bảo hộ, khẩu trang y tế.
   • Ống nhựa PVC hoặc lưới bịt đầu ống (nếu cần làm lại ống lược nước).

2. Vật liệu lọc mới:

   • Xác định đúng loại và số lượng vật liệu cần thay thế cho hệ thống của bạn.
   • Nên mua tại các cửa hàng, nhà cung cấp uy tín để đảm bảo chất lượng.
   • Rửa sơ qua các vật liệu như sỏi, cát, than hạt trước khi đổ vào bình/bể để loại bỏ bụi mịn.

VI. Hướng Dẫn Chi Tiết Các Bước Thay Vật Liệu Lọc Nước:

Quy trình chung áp dụng cho cả bể lọc, bình lọc 200L và cột lọc nước sinh hoạt. Các điểm khác biệt nhỏ sẽ được lưu ý.

Bước 1: Ngắt Hệ Thống và Xả Nước

• Khóa van tổng cấp nước vào hệ thống lọc. Nếu có máy bơm, ngắt nguồn điện của máy bơm.
• Mở van xả cặn ở đáy cột/bình lọc hoặc đường ống thoát của bể lọc để toàn bộ nước trong hệ thống chảy ra ngoài.

Bước 2: Tháo Dỡ và Lấy Vật Liệu Lọc Cũ Ra

• Đối với cột lọc (Composite, Inox): Dùng cờ lê, mỏ lết phù hợp để mở van điều khiển (van 3 ngã, van 5 ngã) hoặc nắp ở đầu cột lọc.
• Đối với bình lọc 200L (nhựa, inox có nắp): Mở nắp bình.
• Đối với bể lọc xây: Mở nắp bể (nếu có) hoặc để trống.
• Lấy vật liệu cũ:
  • Nghiêng từ từ cột/bình lọc để đổ vật liệu cũ ra xô, chậu. Với các cột lớn hoặc bể xây, bạn sẽ cần dùng bay, xẻng nhỏ để xúc vật liệu ra.
  • Lưu ý: Ghi nhớ thứ tự các lớp vật liệu cũ (nếu có thể) để tham khảo khi đổ lớp mới, mặc dù nên tuân theo khuyến nghị chuẩn.

Bước 3: Vệ Sinh Bên Trong Bình/Cột/Bể Lọc

• Dùng vòi nước sạch xịt mạnh vào bên trong thành và đáy của bình/cột/bể lọc để loại bỏ hết cặn bẩn, mảng bám còn sót lại.
• Kiểm tra kỹ ống lược nước ở tâm cột/bình hoặc hệ thống thu nước ở đáy bể. Đảm bảo chúng không bị tắc, gãy. Nếu hỏng, cần sửa chữa hoặc thay thế.

Bước 4: Đổ Vật Liệu Lọc Mới Vào (Theo Đúng Thứ Tự Từ Dưới Lên)

Đây là bước quan trọng, quyết định hiệu quả của hệ thống. Thứ tự phổ biến từ dưới lên:

1. Lớp sỏi đỡ kỹ thuật (kích thước lớn nhất): Dày khoảng 10-20cm. Lớp này tạo khoảng trống cho nước dễ dàng đi qua ống lược và phân phối đều.
2. Lớp cát thạch anh (kích thước lớn): Dày khoảng 30-40cm.
3. Lớp cát Mangan/ Mangan greensand (nếu xử lý phèn, sắt): Dày khoảng 15-30cm. hoặc tối thiểu bố trí 5cm.
4. Lớp than hoạt tính: Dày khoảng 15-30cm. Đây là lớp quan trọng để khử mùi, màu, hóa chất.
5. Lớp cát thạch anh (kích thước mịn hơn): Dày khoảng 10-20cm. Lớp này giúp giữ lại cặn mịn và phân phối nước đều trước khi ra ngoài.
6. Hạt nâng pH: Nếu sử dụng, chúng thường được đổ vào các cột lọc chuyên dụng riêng biệt hoặc một lớp riêng trong cột đa năng, tùy theo thiết kế. Hạt Cation thường chiếm phần lớn thể tích cột làm mềm.

Lưu ý khi đổ vật liệu:

• Rửa sạch vật liệu: Nhấn mạnh lại, sỏi, cát, than hạt cần được rửa qua nước sạch để loại bỏ bụi bẩn trước khi đổ vào.
• Đổ từ từ, san phẳng: Đổ từng lớp một cách cẩn thận. Sau mỗi lớp, hãy san phẳng bề mặt trước khi đổ lớp tiếp theo. Tránh đổ ào ạt gây xáo trộn hoặc làm hỏng ống lược trung tâm.
• Không đổ đầy hoàn toàn: Chừa một khoảng trống ở phía trên cột/bình (khoảng 15-20% chiều cao) để khi sục rửa, vật liệu có không gian giãn nở mà không bị tràn ra ngoài.
• Bình lọc 200L: Do dung tích cố định, bạn cần tính toán độ dày các lớp sao cho phù hợp với chiều cao của bình và đảm bảo đủ các lớp vật liệu cần thiết. Thường bình 200L có chiều cao khoảng 1m-1.2m.

Bước 5: Lắp Đặt Lại và Sục Rửa Hệ Thống

• Lắp lại van điều khiển, nắp cột/bình một cách cẩn thận, đảm bảo các gioăng cao su kín khít để tránh rò rỉ.
• Kết nối lại đường ống nước cấp vào, đường nước ra và đường xả.
• Tiến hành sục rửa vật liệu mới: Đây là bước bắt buộc.
  1. Mở từ từ van cấp nước vào hệ thống.
  2. Chuyển van điều khiển (nếu là cột lọc có van 3 hoặc 5 ngã) sang chế độ "Rửa Ngược" (Backwash). Cho nước chảy ngược từ dưới lên qua các lớp vật liệu. Quá trình này giúp loại bỏ bụi mịn còn sót lại và sắp xếp lại các lớp vật liệu. Xả nước rửa ngược trong khoảng 10-20 phút, hoặc đến khi thấy nước xả ra trong hơn.
  3. Chuyển van sang chế độ "Rửa Nhanh" hoặc "Rửa Xuôi" (Fast Rinse/Rinse). Cho nước chảy theo chiều lọc bình thường nhưng vẫn xả bỏ ra ngoài. Xả trong khoảng 5-10 phút để ổn định lớp vật liệu.
  4. Đối với bể lọc hoặc bình lọc không có van đa năng: Bạn cần cho nước chảy qua và xả bỏ nước đầu trong khoảng 15-30 phút cho đến khi nước trong.

Van cột lọc tổng có 3 tác dụng, lọc, xả ngược, xả xuôi

Bộ lọc nước tổng sinh hoạt: bộ 3 cột với lần lượt là cột lọc thô, cột lọc than và cột lọc làm mềm nước

thay vật liệu lọc cho cụm lọc máy ro công nghiệp

Thay vật tư lọc cho bộ 2 cột lọc inox 

Thay vật liệu lọc cho cột lọc composite 1054

Bộ lọc nước giếng khoan: bộ lọc bách khoa 2 - 3 bình inox

Bộ lọc nước giếng khoan: bộ lọc sử dụng bình 200 l đơn giản

Bộ lọc nước giếng khoan: Bể lọc nước giếng khoan gia đình

Bước 6: Kiểm Tra và Đưa Vào Sử Dụng

• Sau khi sục rửa, chuyển van về chế độ "Lọc" (Filter/Service).
• Kiểm tra kỹ các mối nối, đầu van xem có bị rò rỉ nước không. Nếu có, hãy xiết chặt lại hoặc kiểm tra gioăng.
• Lấy mẫu nước đầu ra để kiểm tra cảm quan (độ trong, màu, mùi). Nước phải trong và không có mùi lạ.
• Bây giờ, hệ thống lọc nước của bạn đã sẵn sàng hoạt động với vật liệu mới!

VII. Lưu Ý Quan Trọng Để Hệ Thống Lọc Bền Bỉ, Hiệu Quả

• Chọn mua vật liệu lọc chất lượng: Tìm đến các nhà cung cấp uy tín, có thông tin sản phẩm rõ ràng.
• Sục rửa định kỳ: Đối với các cột lọc có van đa năng, hãy thực hiện sục rửa ngược và sục rửa xuôi định kỳ (ví dụ: 1-2 tuần/lần hoặc khi thấy nước yếu) để làm sạch bề mặt vật liệu, tránh tắc nghẽn và kéo dài tuổi thọ.
• Hoàn nguyên hạt Cation: Nếu sử dụng cột làm mềm nước, cần hoàn nguyên hạt Cation bằng dung dịch nước muối bão hòa theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
• Ghi lại ngày thay vật liệu: Để tiện theo dõi và lên kế hoạch cho lần thay thế tiếp theo.
• Không tự ý thay đổi cấu trúc: Nếu không có chuyên môn, không nên tự ý thay đổi thiết kế ban đầu của hệ thống lọc.
• Gọi thợ chuyên nghiệp nếu không tự tin: Nếu bạn cảm thấy quá trình phức tạp hoặc không có đủ dụng cụ, việc thuê dịch vụ thay vật liệu lọc chuyên nghiệp là một lựa chọn an toàn và đảm bảo.

VIII. Xử Lý Vật Liệu Lọc Cũ

• Các vật liệu lọc cũ như sỏi, cát, than hoạt tính sau khi lấy ra thường đã hấp phụ nhiều cặn bẩn và tạp chất.
• Đối với quy mô hộ gia đình, hiện tại chưa có quy định cụ thể về việc xử lý riêng. Bạn có thể coi chúng như rác thải xây dựng hoặc rác thải rắn thông thường và xử lý theo quy định của địa phương.
• Tránh đổ bừa bãi ra môi trường, đặc biệt là các nguồn nước.

Lời Kết

Việc tự tay thay vật liệu lọc nước cho gia đình không chỉ giúp bạn tiết kiệm chi phí mà còn mang lại sự an tâm về chất lượng nguồn nước sử dụng hàng ngày. Hy vọng với hướng dẫn chi tiết này, bạn có thể dễ dàng thực hiện thành công. Chúc bạn và gia đình luôn có nguồn nước sạch và dồi dào sức khỏe!